Moon: Popłuczyny po Lemie i Kubricku

"Moon" to powrót do korzeni w kinie science-fiction: koncentracja na człowieku i jego emocjach, nie na efektach specjalnych. Tak reklamowano dzieło Duncana Jonesa w mediach (przynajmniej tych brytyjskich). Dzięki temu też film dostał nagrodę na prestiżowym festiwalu w Edynburgu. Trzeba przyznać, że taka rekomendacja dawała nadzieję na ciekawy seans. Niestety, ciekawie jest tylko przez pierwsze pół godziny. Potem robi się nudno i przewidywalnie. Ale... po kolei.

Wiedząc o tym, że film miał bardzo mały budżet jak na produkcję sci-fi (zamknął się bodaj w 5 milionach dolarów), oczekiwałem przede wszystkim interesującej, prowokującej do myślenia historii, opowiedzianej w tanich wnętrzach charakterystycznych dla tego typu produkcji. Jakież było moje zdziwienie, gdy po seansie zreflektowałem się, że właściwie jedyne, co mi się podobało, to perfekcyjnie przygotowane dekoracje, zarówno w statku kosmicznym jak i za zewnątrz, na powierzchni księżyca. Wszystko zrobione old-schoolowymi metodami a'la "Na srebrnym globie", czyli zero efektów komputerowych. Fabuła z kolei zawiodła mnie całkowicie...

No ale wypada o niej wspomnieć.

Duncan Jones (tak, wszyscy już wiedzą, że to syn Davida Bowie, ale wspomnę o tym raz jeszcze, żeby się czasem nie okazało, że moja recenzja jest jedyną, która tego nie zaznacza, niby mimochodem, niby przez przypadek) opowiada historię astronauty wysłanego na księżyc w celu nadzorowania maszynerii wydobywającej z naszego naturalnego satelity substancję pod nazwą Helium-3, czyli "nową ropę". Sam Bell (grany bardzo poprawnie przez Sama Rockwella) do towarzystwa ma inteligentny komputer Gerty (coś wam to przypomina?), który zna odpowiedzi na wszystkie dręczące Sama pytania. Głównego bohatera poznajemy na raty. Najpierw, brodaty i nieco dziki, szaleje na powierzchni księżyca w wielkim samochodzie przypominającym Hummera; potem, ogolony już i znacznie bardziej ludzki, oczekuje na koniec swojej misji, do którego zostały tylko dwa tygodnie. Niedługo wróci do domu, do żony i dziecka, które ta urodziła mu podczas jego pobytu w kosmosie. Jesteśmy świadkami kilka rozczulających scen, w których Sam ogląda nagrania wideo swojej żony (bezpośrednia łączność z Ziemią zerwana została jakiś czas temu wskutek awarii) i oczekujemy na jego rychły powrót... Nie może być jednak tak prosto. W momencie, gdy wszystko wydaje się wyglądać idealnie, Sam ma wypadek i traci przytomność. Po pobudce czeka na niego niespodzianka...

Nie zdradzę chyba zbyt wiele fabuły (ale jeśli jesteście przewrażliwieni na punkcie spolierów, przejdźcie do kolejnego akapitu), jeśli powiem że film skręca w tym momencie w kierunku filozofowania na temat klonowania. Ciał i umysłów. Czy klony powinny być uznane za równe oryginałom? Jak sobie radzić w sytuacji, gdy dowiemy się, że zostaliśmy sklonowani, albo -- co gorsza -- że sami jesteśmy klonem? W końcu -- skąd pewność, że jesteśmy oryginalni? Że nie jesteśmy częścią jakiejś wielkiej machiny, pionkami w tej machinie? Jak to udowodnić? Jak żyć???
Osoba która nie widziała "Odysei Kosmicznej" oraz nie czytała Stanisława Lema czy Phillipa Dicka, może nawet zachwycić się świeżością i aktualnością tych pytań. Żyjemy przecież w erze genetyki -- niedługo wszystko będzie możliwe (a być może już jest, kto wie co tam knują za naszymi plecami perfidne korporacje?). Taki ktoś może wręcz zacząć zadawać sobie pytania o własną tożsamość, o to, czy roboty mają duszę i... inne tego typu sprawy. Dla mnie niestety "Moon" to tylko popłuczyny po Lemie, popłuczyny po Odysei, a wartości dodanej w tym całym sosie niestety nie odnalazłem.

No, ale załóżmy przez chwilę, że mało oryginalny temat to nie problem. Sam lubię wiele filmów, które z oryginalnością nie mają nic wspólnego, a są po prostu świetnie zrealizowane ("Sin City", "Lśnienie"), albo bronią się przez znakomite aktorstwo ("The Wrestler", "Gran Torino").

Co jeszcze nawaliło w "Moonie"?

Jedno słowo: narracja! Niedoświadczenie reżysera widać tu jak na dłoni. Tam, gdzie powinno się zwolnić, mamy przyspieszenia, tam, gdzie jest już nieco nudno i warto przyspieszyć, kamerzysta delektuje się jakimś szczegółem. Wszystko to sprawia wrażenie filmu poskładanego naprędce i nie do końca przemyślanego pod kątem tworzenia nastroju, zaczarowania widza swoją wizją i wciągnięcia go w tę historię. Mniej więcej po pół godzinie, które faktycznie może zafascynować, nagle wszystko dostajemy na talerzu. Misternie budowane napięcie zupełnie siada i od tej pory śledzimy losy bohaterów, którzy coraz mniej nas interesują, a których działania przewidzieć można z dokładnością do jednego miejsca po przecinku.

W ostatecznym rozrachunku nawalił więc również scenarzysta, który nie wiedział jak rozwinąć ten ciekawy pomysł i zrobić z niego prawdziwie fascynującą historię. Miałem tu niestety skojarzenie z Equillibrium, innym filmiem z gatunku sci-fi, który po ciekawym początku skręcił w rejony zupełnie mnie nie interesujące, ocierając się o farsę.

Strasznie się zawiodłem na "Moon" i to chyba widać w recenzji. Zmarnowany został naprawdę niezły pomysł na film. Duncan Jones zadbał o najdrobniejsze szczegóły scenograficzne, dobrze dobrał muzykę, udało mu się stworzyć całkiem wyjątkowy klimat... i wszystko to pięknie zaprzepaścił poprzez nieudany wybór scenarzysty oraz obsadzenie siebie samego w roli reżysera.
Ale -- to jego pierwszy film, ewidentnie widać tu jakiś zalążek talentu. Po sukcesie "Moona" na festiwalach znalazły się większe pieniądze i Jones kręci już nowy film science-fiction. Można mieć tylko nadzieję, że tym razem będzie znacznie lepiej.